Làng gốm Bàu Trúc ở thị trấn Phước Dân, huyện Ninh Phước, tỉnh Ninh Thuận.

Ninh Thuận không chỉ nổi tiếng với những cảnh đẹp thiên nhiên hoang sơ, mà còn là quê hương của một trong những làng nghề gốm cổ xưa nhất Đông Nam Á – làng gốm Bàu Trúc.

Gốm Bàu Trúc mang nét độc đáo riêng, hoàn toàn làm bằng thủ công.

Gốm Bàu Trúc mang nét đặc trưng riêng biệt, không chỉ ở quy trình chế tác thủ công mà còn ở văn hóa và lịch sử lâu đời của người Chăm.

Nét đặc trưng của gốm Bàu Trúc

Khác với nhiều làng gốm khác, gốm Bàu Trúc được chế tác hoàn toàn bằng tay. Đặc biệt, không sử dụng bàn xoay, nghệ nhân di chuyển quanh khối đất để tạo hình, một kỹ thuật độc đáo được gọi là "làm bằng tay, xoay bằng mông."

Nghề làm gốm nơi đây không chỉ là công việc mà còn là di sản văn hóa, đã được UNESCO công nhận là Di sản Văn hóa Phi vật thể cần được bảo vệ khẩn cấp vào năm 2022.

Làm gốm Bàu Trúc luôn đòi hỏi sự kỳ công và tỉ mỉ. Nhìn chưa ưa mắt là đập bẹp để làm lại.

Nguyên liệu chính để tạo nên các sản phẩm gốm là đất sét khai thác từ bờ sông Quao – loại đất có độ dẻo, mịn và đặc tính riêng biệt. Sau khi được nhào nặn và trang trí, các sản phẩm gốm sẽ trải qua quá trình nung lộ thiên từ 6 đến 10 tiếng, tùy vào độ dày của sản phẩm. Củi và rơm là nhiên liệu chính để đốt lò, giữ cho quá trình nung diễn ra đều đặn và tạo ra những sản phẩm gốm có màu sắc độc đáo.

Gìn giữ nghề gốm qua nhiều thế hệ

Làng gốm Bàu Trúc không chỉ nổi bật với những sản phẩm thủ công tinh xảo, mà còn là nơi lưu giữ tinh hoa văn hóa truyền thống của người Chăm. Cụ Trương Thị Gạch, nghệ nhân cao tuổi nhất của làng, đã gắn bó với nghề hơn 60 năm.

Người trẻ học nghề và giữ nghề gốm truyền thống.

Cụ cho biết, từ thời con gái đã được mẹ truyền dạy cách làm gốm. "Niềm vui lớn nhất của tôi là vẫn còn sức khỏe để truyền nghề cho con cháu, giữ gìn nét đẹp văn hóa của dân tộc mình," cụ Gạch chia sẻ.

Không chỉ có những nghệ nhân cao tuổi, mà ngày nay nhiều thanh niên trong làng cũng đã theo nghề, tạo nên những sản phẩm mang tính ứng dụng cao, phù hợp với thị trường hiện đại.

Cụ Trương Thị Gạch là nghệ nhân cao tuổi nhất ở làng nghề gốm Bàu Trúc.

HTX gốm Bàu Trúc hiện có hơn 50 lao động, với thu nhập ổn định từ 4-5 triệu đồng/tháng. Bên cạnh đó, làng nghề còn hướng đến phát triển du lịch trải nghiệm, thu hút nhiều du khách đến khám phá và thử sức làm gốm.

Phát triển gắn liền với du lịch

Nhằm giữ vững truyền thống và đáp ứng nhu cầu thị trường, làng gốm Bàu Trúc đã linh hoạt trong việc chế tác ra các dòng sản phẩm đa dạng như gốm gia dụng, gốm tâm linh và gốm mỹ nghệ. Việc kết hợp giữa phát triển làng nghề và du lịch trải nghiệm đã giúp quảng bá sản phẩm gốm Bàu Trúc ra khắp cả nước và quốc tế.

Anh Phú Thanh Ngọc đang tỉ mỉ vẽ hoa văn cho sản phẩm gốm.

Anh Phú Hữu Minh Thuần, Giám đốc HTX gốm Bàu Trúc, chia sẻ: "Nhờ các chính sách phát triển của tỉnh, làng nghề đang hồi sinh mạnh mẽ, đồng thời giúp bà con có thu nhập ổn định và gìn giữ văn hóa truyền thống."

Đa dạng sản phẩm về gốm tại làng nghề gốm Bàu Trúc.

Làng gốm Bàu Trúc là một trong những điểm đến không thể bỏ qua khi đến Ninh Thuận. Đây không chỉ là nơi tạo ra những sản phẩm gốm thủ công độc đáo, mà còn là kho tàng văn hóa, nơi lưu giữ và phát triển nghề gốm truyền thống của người Chăm qua nhiều thế hệ.

Làng gốm Bàu Trúc đang hướng đến phát triển làng nghề gắn với du lịch trải nghiệm.